ĐìnhThụy Phiêu: Ngôi đình cổ nhất Việt Nam với gần 500 năm tuổi

Đình Thụy Phiêu tọa lạc trên gò đồi đá ong - một vùng đất thoáng trước mặt có đầm nước tại làng Thụy Phiêu, xã Thụy An, huyện Ba Vì, Hà Nội. thuộc xã Thụy An, Ba Vì, Hà Nội. Năm 2001, đình được công nhận là Di tích văn hóa cấp quốc gia.

Trong số 6 ngôi đình còn lại từ thời nhà Mạc, Thụy Phiêu được giới nghiên cứu đánh giá, nhận định là ngôi đình mang niên đại sớm nhất. Dựa trên minh văn ở cột cái gian giữa của đình, ghi rõ: “Thôn Đông, giáp Nam, Đại Chính nhị niên, Tân Mão niên, thập nhị nguyệt, sơ thất nhật, tu lý”, dịch nghĩa: Ngày 7 tháng mười hai năm Tân Mão, niên hiệu Đại Chính thứ 2 (1531) giáp Nam, thôn Đông tu sửa đình.

So với các ngôi đình ở Ba Vì, đình Thụy Phiêu có quy mô nhỏ,  chỉ một tòa duy nhất với 3 gian và 2 chái kép. Trong quá trình trùng tu vào thời Lê Trung Hưng và thời Nguyễn nhiều cấu kiện của đình đã thay đổi. Đến nay đình vẫn giữ được hai bộ vì nóc giá chiêng và một số đầu dư của thời Mạc, tuy có hư hỏng phần nào. Điều này chính là cơ sở để khẳng định thời gian khởi dựng đình Thụy Phiêu.

So với đình Tây Đằng ở Ba Vì, đình Thụy Phiêu còn giữ được ít chạm khắc thời Mạc, chủ yếu tập trung vào hai bộ vì nóc kiểu giá chiêng ở gian giữa. Đây là hình thức của bộ vì cổ xưa nhất trong kiến trúc truyền thống Bắc bộ còn lại đến ngày nay mà ít nhất là đã có từ thời Trần như bộ vì chùa Dâu, chùa Thái Lạc. Bộ vì này có kết cấu chính là 2 trụ lửng đỡ một thanh rường cong lên đỡ thượng lương và hoành gọi là rường bụng lợn. Điểm nhấn trung tâm là miếng ván lớn hình lá đề được chạm trổ kỹ lưỡng với đề tài tiên rồng. Hai bên trụ lửng là hai thanh rường cụt chạm hình linh thú vươn ra đỡ hoành. Tất cả các cấu kiện trên được liên kết với một thanh gỗ dài đặt trên câu đầu bởi 4 đấu vuông thót đáy. 
Hiện nay ở đình Thụy Phiêu, 4 đấu này và phần phía dưới đã bị thay mới. Các bộ vì nách từ thời Mạc của đình hiện chỉ còn thấy ở gian bên, gian giữa phía sau và một vài cấu kiện nhỏ ở gian giữa phía trước. Có lẽ các bộ vì nách này không nằm ở vị trí trang trọng trong đình nên không thấy có dấu hiệu được chạm khắc hoa văn. Hệ đầu dư thời Mạc của đình Thụy Phiêu có kích thước không lớn nhưng tạo hình mềm mại, tạc chi tiết kỹ lưỡng trên từng đao rồng.
Ngoài những cấu kiện thời Mạc, gian giữa đình Thụy Phiêu còn giữ được một gác thờ lửng thời Lê Trung Hưng trang trí người, hổ, rồng... đáng chú ý là cảnh “mả táng hàm rồng” trên xà ngang. Hai cột vuông của gác thờ lửng chạm đôi rồng kèm theo những con vật trong đời sống hàng ngày như chuột, thằn lằn, lợn... Kết thúc trên đỉnh hai cột là một đôi nghê chầu vào giữa với đường nét đục chạm rất dân gian.  
Mặc dù không bề thế như những ngôi đình về sau nhưng đình Thụy Phiêu là một điểm nhấn đầu tiên trong thời kỳ hình thành nên loại hình kiến trúc đình làng, một dòng kiến trúc riêng của người Việt.